Инээд, тэгээд хорт хавдар

– Өнөөдрийн хичээлийн туршилтан дээр бид, үүнийг долоож үзэх болно.

Ийн хэлээд Профессор багш, нэгэн өвчтөний шээсний дээж гаргаж үзүүлэв. Ядаж байхад тэр нь чихрийн шижингийн өвчтөнийх.

Хувьслын ирээдүй

Яагаад ч юм хүн болгон хүсдэг нийтлэг хүсэл гэж бий. Урт нас, эрүүл мэнд, гоо үзэсгэлэн, оюун ухаан...

Аз болоход тэдний заримыг биелүүлэх боломж ген дотор бий.

Хос нүхний туршилт (5р хэсэг)

Өмнөх – Хос нүхний туршилт (4р хэсэг)

– Эрдэмтэд Хосны нүхний туршилтыг хэрхэн тайлбарласан бэ?
Мэдээж шинжлэх ухааны ертөнц үүнд албан ёсоор ямар нэгэн хариулт хэлсэн л байж таараа. Түүнийг Копенгагены тайлбар (Copenhagen interpretation) гэдэг.
– Юу гэж тайлбарласан бол? Бушуухан сонсох юмсан :-)))

Хос нүхний туршилт (4р хэсэг)

Өмнөх – Хос нүхний туршилт (3р хэсэг)

– Яагаад хоорондоо ямар ч хамааралгүй электроны ширхэгүүд, тахийн судал болж дэлгэцэн дээр байрлаад байна вэ?
Энэ бол үнэхээр гайхмаар асуудал юм.

Хос нүхний туршилт (3р хэсэг)

Өмнөх – Хос нүхний туршилт (2р хэсэг)

• Туршилт С. Электроныг нэг нэгээр нь олон буудах

Хос нүхний туршилт (2р хэсэг)

Өмнөх – Хос нүхний туршилт

Хос нүхний туршилтан дээр, ердөө л электрон буудах темпээ өөрчлөх төдийд

– Электрон бол БӨӨМ

– Электрон бол ДОЛГИОН

гэсэн хоёр өөр дүгнэлтэнд хүрэв.

Хос нүхний туршилт

Өмнөх – Тодорхойгүйн зарчим

– Хэмжилт хийгээгүй ч гэсэн, тухайн биет эрхбиш хаа нэгэн газар байж л таараа
гэсэн бидний хар ухааны өөдөөс
– Хэмжилт хийгээгүй л бол, тухайн биет хаана ч байж мэднэ. Тэгж ярьвал бүр хаана ч байхгүй ч байж мэднэ
гэж "Туршилтанд суурьлах үзэл" сөргүүлдэг.

Тодорхойгүйн зарчим

Бөөмийн хөдөлгөөн болон байрлалыг нэгэн зэрэг нарийвчлалтай тогтоох нь зарчмын хувьд боломжгүй.

Тэжээвэр амьтдын нууц

Хүмүүс бид аргалыг хонь, чоныг нохой, бодонг гахай болтол нь гаршуулсан.
Тэгвэл зэрлэг амьтад "хүнд дасах" тэр өөрчлөлтийн цаана өнөөгийн генетикийн суурь ойлголтыг дахин шинэчилэхүйц том нууц агуулагдаж байгаа бөгөөд, тэр нь
– Хүн яаж үсрэнгүй хөгжиж чадсан бэ?
гэдэг асуултын түлхүүр болохыг ч үгүйсгэхгүй байна.

Нүүрстөрөгчийн түүх

Нефтийг орлонгоо алдсан байгалийн хий, байгалийн хийг бас орлонгоо алдсан Oil sand, Shale gas (занар)... гэх мэтээр, биднийг гал залгуулдаг энергийн эх үүсвэрүүдийн жагсаалт хөвөрдөг.

Энэ бүх байгалийн бүтээгдэхүүнүүд бол "чулуужсан түлш" буюу, үхсэн амьтдын үлдэгдэл далайн ёроолд хуримтлагдсанаар бий болсон зүйлс юм.

Хүчилтөрөгчийн хувьсгал

Энэ хувьсгалын баатрууд бол өчүүхнээс өчүүхэн ногоон цэгнүүд юм. Тэднийг Цианобактери төрөлт (Cyanobacteria) гэдэг. Тухайн үедээ хорлон сүйтгэгчид шиг ад үзэгдсэн тэд ингэхэд чухам юу хийсэн юм бэ?

Нано анагаах

– Өвчин тусчээ
гэж юу гэсэн үг бэ?
Нано технологийн дэвшилийг анагаахад авч ашигласаны үр дүнд, үүний хариулт нь
– Эсээс Biomarker (био тэмдэгт) гэгдэх тусгай уураг ялгарах явдал
болов. Тэгээд тэр био тэмдэгтийн хэлбэр дүрсийг нь сонжвол ямар өвчин болох нь ч тогтоогдох гэнэ.

Санааны хурьцал (TED)

Homo Sapiens буюу хүн биднийг амьтдаас заагладаг шийдвэрлэх ялгаа юу вэ?
– Соёл иргэншил үү? Оюун ухаан уу? Эсвэл босоо бие үү?

Харин зохиолч сэтгүүлч Matthew White Ridley ээр хэлүүлбэл
– Зөвхөн хүн бидэнд байдаг Солилцох чадвар л биднийг амьтнаас ялгаруулж өгдөг юм.

100 насалмаар байна уу?

Сүүлийн үед Америкт Resveratrol гэдэг нэмэлт тэжээл (supplement) олны анхаарлыг татаж байна. Энэ supplement нь нас уртасгадаг юм гэнэ.

Миний харж байгааг чи харж байна уу?

Алдарт BBC–ийн "Do you see what I see?" гэдэг баримтат киног үзээд юм бодов.

– Миний нүдэнд харагдаж байгаатай яг адилхан зүйл бусдын нүдэнд харагдаж байгаа болов уу?
гэж бодож гайхширч явсан удаа танд бий юу?

Эсүүд яагаад амиа хорлодог вэ?

Хүнд ойролцоогоор 60,000,000,000,000 (60 их наяд) –аад тооны эс байдаг гэх боловч, тэдний 300,000,000,000 (300 тэрбум) –аад нь өдөр болгон үхэж байдаг юм гэнэ.

Өөрөөсөө ангижрах

Хүн төрөлхтөн ухамсраасаа тасарч, өөрийгөө давах арга зам олныг нээж иржээ. Зарим нь бясалгал үйлдэж, зарим нь мансууран донтож, зарим нь бүр ховсдуулсан мэт дэвхцэнэ (rave).

Гэхдээ аль ч аргыг хэрэглэсэн бай, ухамсарын шилжилтийг биеэр үзсэн хүмүүс харилцан төстэй зүйл мэдэрсэнээ ярьдаг.

– Ариуссан..., хөндийрсөн..., хөнгөрсөн...

гэх мэт, ямар нэгэн байдлаар өргөгдсөн юм шиг мэдрэмж тэнд байдаг бололтой юм.

Радиаци

Ойролцоогоор 100–аад жилийн өмнө Оросын анагаахын эрдэмтэн Аничков, "туулайнд өндөг идүүлэх" туршилт хийж үзэж гэнэ.

Тэгтэл үр дүнд нь өндөг идсэн туулайн Холестериний хэмжээ огцом өсөв.
– Аанхаа, тийм бий вий
гэж Аничков бодов.

Өндөр секунд

Бидэнд, мэдчихмээр ойрхон мөртлөө мэддэггүй зүйл бишгүй олон.
Энэ жил бол олимптой жил буюу өндөр жил. Энэ нь нарны тооллын системийн бутархай хэсгийг нийлүүлж байгаад, энэ жилд 1 өдөр болгон нялзааж орхисон учраас юм.

Баруун зүүн тархи (TED)

Холбоотой – Баруун зүүн тархи

Тархи судлаач эрдэмтэн Jill Taylor хүний жинхэнэ тархийг гаргаж үзүүлэн тайлбарлаж байна.

Баруун зүүн тархи

Тархи судлаач эрдэмтэн Jill Bolte Taylor хатагтайн тархинд цус харваж, мэргэжлийн хүний хувьд тархийг дотроос нь судлах ховорхон "аз завшаантай" учирчээ.

БӨӨМ vs ДОЛГИОН – Final

Өмнөх – БӨӨМ vs ДОЛГИОН – Гэрэл бол БӨӨМ

– Интерференцийн туршилтаар бол, Гэрэл нь ДОЛГИОН мөн.
– Фотоэлектрикийн туршилтаар бол, Гэрэл нь БӨӨМ мөн.
Ийнхүү хэрүүл сунжирах тийшээгээ хандав.

БӨӨМ vs ДОЛГИОН – Гэрэл бол БӨӨМ

Өмнөх – БӨӨМ vs ДОЛГИОН – Гэрэл бол ДОЛГИОН

Young–ийн Интерференцийн туршилтаар "Гэрэл нь ДОЛГИОН" болох нь батлагдав.
Цаашлуулаад, James Clerk Maxwell
– Гэрэл нь, цахилгаан соронзон долгион юм
гэсэн онол шинээр боловсруулж, уг онолынхоо зөвтгөлийг туршилтаар баталсан тул үүнээс цааш нэгэнт хэрүүл өрнөх боломжгүй болжээ.

БӨӨМ vs ДОЛГИОН – Гэрэл бол ДОЛГИОН

Өмнөх – БӨӨМ vs ДОЛГИОН

– Гэрэл гэж БӨӨМ үү? Эсвэл ДОЛГИОН уу?
гэдэг асуулт, үнэндээ бүр дээр үеэс, Ньютоны үеэс (1600–аад он) яригдаж ирсэн мэтгэлцээн юм.

БӨӨМ vs ДОЛГИОН

– Гэрэл гэж БӨӨМ үү? Эсвэл ДОЛГИОН уу?

Квант физикчээс ингэж асуувал
– Гэрэл бол БӨӨМ ч мөн, ДОЛГИОН ч мөн гэж
хариулах вий.

Ялах тактик

- 20 ширхэг спагетти гоймонгоор хэр өндөр цамхаг барьж чадах вэ?
Цагийн хязгаар 18 минут. Цаасан скоч ашиглаж болно. Хамгийн сүүлд орой дээр нь Marshmallow (picnic-ийн хөөсөн чихэр) нэгийг хатгаж чадвал барианд орно.

Нүд

Эрт цагт Дарвин ингэж шаналсан гэдэг.
– Яагаад, нүд шиг ээдрээтэй нарийн бүтэц байгалийн шалгаралаас төрсөн юм бол?
Үүнээс илүү үл авцалдал гэж үгүй мэт.

Феромон – хүнийг удирдагч

Хэсэг эрдэмтэд буу халж суув.
– Ингэхэд яагаад хулганууд сарын тэмдэгийн мөчлөгөө өөр хоорондоо зэрэгцүүлээд байгаа юм шиг харагдаад байна аа?

Гэтэл тохиолдолоор дэргэд нь сууж байсан нэгэн оюутан охин юу юугүй хушуу дүрэв.
– Мэддэггүй юм уу? эмэгтэй хүмүүс ч бас тэгдэг шдээ.

Мөрөөдлийн эрчим хүч

Фотосинтез буюу Гэрэл нийлэгжүүлэлт гэж 10 жилдээ сонсож байсан л байлгүй.
Бараг бүх ургамал нэртэнгүүд үүнийг чаддаг энэ системийг хүн төрөлхитөн саяханыг болтол мэддэг ч гүй байж.

Мацаг барьсан тэмдэглэл

Холбоотой – Мацаг барьж эрүүлжих нь

Энэ бол миний хувиараа 7 хоног мацаг барьсан тухай тэмдэглэл юм. Гэхдээ би огтхон ч бясалгал юмуу иог хийх зорилгоор мацаг бариагүй, зөвхөн биеэ цэвэрлэх эмчилгээ гэдэг утгаар мацаг барьсан болно.

Мацаг барьж эрүүлжих нь

Хүн, идэхгүй бол өлсөөд үхчихнэ. Гэхдээ бас хэт их идвэл өвчин болно.

– Тэгвэл хэсэг мацаг барьж үзвэл ямар вэ?

Гарт баригдах аз жаргал (2р хэсэг)

Өмнөх – Гарт баригдах аз жаргал

Аз жаргал, итгэл сэтгэлийг мэдрүүлэгч Oxytocin.
Гэвч түүний сөрөг талыг ил болгосон нэгэн туршилт саяхан хийгдэжээ. Түүгээр, туршилтанд оролцогчидын Үндсэрхэг үзэл (ethnocentrism) –ийн хандлага ихэссэн байна.

Гарт баригдах аз жаргал

Английн нэгэн тосгонд хурим болж байна. Хажуугаар нь нэгэн туршилт хийгдэх төлөвтэй, цус шинжлэх аппарат, ялгах төхөөрөмж зэргийг зөөн суурьлуулна.

iPS эс – таныг танаас бүтээнэ

Энэ жилийн Анагаахын (Биологи?) Нобелийн шагналтнаар, iPS эс–ийг нээсэн Япон эрдэмтэн Яманака Шиня тодорсон билээ.

Чинээлгийг хэмжиж болох уу?

Өнөө үед улсын сүр хүчийг илтгэх хамгийн чухал тоо бол ДНБ.
Энэ тоогоор, өнөө цагийн дэлхийн хамгийн хүчирхэг төр бол Америк, түүний хойноос шинээр цойлон гарч ирж буй Хятад, 10-20 жилийн өмнөх ДНБ-ий төвшиндөө л яваа Япон гээд үргэлжлэх юм.

Цагт нь тулгадаг танил зан

– Зуны даалгаварыг 8/30нд эхлэх...
– Шалгалтын өмнө нойргүй хонох...
– Хурлын өмнө илтгэл бэлэн болох...
Үнэхээр кайфтай шүү. Уул нь бол зөвхөн Монгол зан биш л дээ, хаа газрын хүмүүст байдаг л зүйл.

Үгэн тоглоом

– Би бол хүн
гэж та өөрийгөө боддог уу? Тийм бол тэр үндэслэлээ үзүүлээдэх.

Инструментализм

"Онол, зарчим, энэ бүгд нь яв цав бөгөөд дотоод зөрчилгүй байсан ч, тэднийг бүгдгийг таамаглал гэж үзэх нь зүйтэй. Эд бүгд бол Багаж юм. Бусад бүхий л багажнуудын адилаар, тэдний үнэ цэнэ нь тэдний дотор бус, тэднийг хэрэглэсэний дараах үр дүн болон бүтээмжинд оршино."

John Dewey

Засгийн газрын бонд

Английн алдарт Economics сэтгүүл Ардчилсан тогтолцоог
– Ёроол нь хясаанд идэгдэж, жинд нь суун живж буй хөлөг онгоцтой
зүйрлэж байна.

Хүн гэж юу юм бэ?

Өмнөх – Үхэл гэж юу вэ?

Амьд организм яаж энтропигоо тогтоон барьдаг талаар Schrödinger ингэж төсөөлжээ
– Гаднаас хоол гэдэг биетийг өөртөө оруулж ирснээр Энтропигоо саармагжуулдаг байх.

Үхэл гэж юу вэ?

– Бид яагаад ийм том биетэй вэ?

Дээрх асуултыг бодож олсон хүн бол нэрт физикч Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger юм.
Ер нь мань мэтийн жирийн хүмүүсийн хэзээ ч юм гэж анзаарахгүй зүйлсийг хараад, физикч хүн хээв нэг эрүү нь мултран гайхаж явдаг шиг байгаа юм.

Энтропи өсөх хууль

Энтропи гэдэг нь "Эмх цэгцийн түвшинг илэрхийлдэг физик хэмжигдэхүүн" юм.

Гэхдээ эсрэгээр нь хэмжинэ. Жишээ нь
– Цэвэрхэн өрөө байна -> энтропи нь бага.
– Дэлбэрсэн өрөө байна -> энтропи нь их
гэсэн үг.

Өнгөрснийг өөрчлөх нь

– Авралгүй бол мартах нь жаргал

гэх утгатай Герман зүйр үг бий.
Гэхдээ л, мартъя гээд ч мартагдаж өгдөггүй зовиуртай дурсамж байдаг нь ч үнэн. Эгээ л бүх насаараа тээх юм шиг цочир ой санамж.

Философийн асуудал (2р хэсэг)

Өмнөх – Философийн асуудал

Ямар ч чухал асуудал бай, түүнийг асуудал гэж үзэхгүй байгаа хүний өнцөгөөс харвал, тэр нь огтхон ч асуудал биш байдаг байх нь.

Философийн асуудал

– Философийн хувьд хамгийн том асуудал юу вэ?

Философийн хувьд, аливаа асуудлын зөв хариулт, мөн чанар зэргээс ч чухал нэгэн асуудал байдаг. Тэр нь
– Ерөөсөө энэ чинь асуудал мөн үү?

Би сэтгэж байна, тиймээс би оршиж байна

Энэ бол хэн бүхний мэдэх Декартын алдарт үг боловч
– Би сэтгээд байнаа гэдэг чинь, би байнаа л гэсэн үг
гэсэн ахархан санаа бус, арай илүү гүн гүнзгийн утгыг агуулна.

Шийтгэл нийгмийг өөрчилдөг гэж үү?

– Торгууль тогтоосноор зөрчил буурах уу?

Ийм нэгэн асуултанд хариулахаар Израилийн 10 цэцэрлэг дээр туршилт хийж үзжээ.
Хүүхэдтэй хүмүүс мэднэ дээ, цагаасаа хоцордог эцэг эхчүүдийг цэцэрлэг үзэн яддаг.
Израильд ч ялгаагүй, 7 хоногт дундажаар 6 – 10 эх эцэг найдвартай хоцорч, цэцэрлэгийг хүндрүүлнэ.

– Яаж муу сайн юмнуудын хариуцлагыг өндөрсгөх вэ?
– Торгууль тогтооё. Яг зөв!!!

Танзани. Алт болон шидтэнүүдийн орон

Танзани гэдэг улс урьд өмнө тэгтэлээ алт олборлож байсангүй. 10 гаруй жилийн өмнөх тоог харвал жилдээ 10 тонн ч хүрэхгүй.
Тэгтэл 2000 оноос хойш алтны экспорт нь нүд сэргэтэл өсөв. Хоромхон зуур жилийн 40 тонн хүрч, оргил үедээ 50 ч шахаж байлаа. Өнөө үед Танзани нь алт экспортоор Африк дотроо эхний гуравт бичигдэх сэхүүн нэгэн болсон.

Уйлбал залуужна

Тийм ч шинэ сэдэв биш боловч, уйлах нь стресс тайлах үр дүнтэй аргын нэг болохыг Анагаах ухаан тогтоогоод нилээд удаж байгаа бололтой юм.

Философийн зомби

Бидний ойлгож мэддэгээр бол Зомби гэж, ямар ч ухаан мэдрэлгүй, зүүдэндээ явж байгаа аятай робот шиг нөхрийг хэлдэг.

Харин та хэзээ нэгэн цагт ингэж бодож байсан уу?

Матери (2р хэсэг)

Өмнөх – Матери

– Тэнд нэг бөөм байна.
гэж яг юу гэсэн үг вэ? Бид ер нь яаж тэнд бөөм байгааг мэддэг юм бол?

Матери

– Матери гэж, яг юуг хэлдэг юм бол?

Энэ талаар жоохон философидох уу?

Харри Поттерийн 9¾ тавцан (4р хэсэг)

Өмнөх – Харри Поттерийн 9¾ тавцан (3р хэсэг)

Тавцангийн дохио дуугарч, Харри хүү өрөөндөө ороод ирлээ.
2 дахь удаагаа тавцангаар амжилттай зорчсондоо сэтгэл хангалуун байгаа бололтой, нүд нь эргэлдэн гар хуруугаа шалгана. Тэгсэнээ шалан дээр хөглөрөн хэвтэх Доббиг олж харсанаа үл ялиг баясгалантай царайгаа нуун хувирав.

Харри Поттерийн 9¾ тавцан (3р хэсэг)

Өмнөх – Харри Поттерийн 9¾ тавцан (2р хэсэг)

...Харри хүү яах ийхийн завдалгүй сургууль дотроо ороод ирэв.
Хаалгаар орохын өмнөх, хаалгаар гарсаны дараах хоёрын хооронд өөрчлөгдсөн юм гэвэл, ердөө л нүдэнд харагдах орчин тойрон.
Хаалгаар орохоос айж эргэлзэж байснаа ч, Доббитой хэрэлдээд зогсож байснаа ч яг таг санаж байна. Арга ч үгүй биз, ердөө л хэдхэн секундын өмнөх явдал шүү дээ.

Харри Поттерийн 9¾ тавцан (2р хэсэг)

Өмнөх – Харри Поттерийн 9¾ тавцан (1р хэсэг)

Харри : –Жоохон байжий л даа. Яаж ч бодсон... тэр цаанаас гарч ирэх Харри бол надаас өөр зүрх сэтгэлтэй байж таараа..
Добби : –Зү, зүрх сэтгэл???

Харри Поттерийн 9¾ тавцан (1р хэсэг)

Нэгэн ирээдүйн явдал.

Хүн төрөлхитөн, бүх цаг үеийн хамгийн том мөрөөдөл байсан 9¾ тавцан гээчээ тийнхүү бүтээж чаджээ.

Тархи хуваалтын асуудал (3р хэсэг)

Өмнөх – Тархи хуваалтын асуудал (2р хэсэг)

2. Баруун тархинд ч, зүүн тархинд ч БИ байгаа.

- БИ гэдэг ухамсар бол, тархи гэдэг төхөөрөмжөөс үүсэн гардаг үзэгдэл юм
гэсэн хувилбар байж болох уу?

Тархи хуваалтын асуудал (2р хэсэг)

Өмнөх – Тархи хуваалтын асуудал (1р хэсэг)

Болсон явдлыг дахин нэг эмхэтгэе.

Тархины дамнуур судсыг тасалж, 2 тархины хоорондох мэдээлэл солилцоог механикаар зогсоотол
- Зөвхөн баруун тархинд очсон мэдээллийг зүүн тархи мэдэхгүй
- Зөвхөн зүүн тархинд очсон мэдээллийг баруун тархи мэдэхгүй

гэсэн, шинжлэх ухааны хувьд маш ойлгомжтой илэрхий дүгнэлт гарсан.

Тархи хуваалтын асуудал (1р хэсэг)

1960–аад оны үед, татдаг өвчтэй хүмүүст зориулж тархины дамнуур судсыг таслах мэс засал туршиж үзжээ.

Гүйцэд бусын теорем

- Математикаар нэгэнт батлагдсан зүйлд ерөнхийдөө эргэлзэх боломж байдаггүй.

Хичнээн сар жил өнгөрсөн ч бай, хэзээ ч няцаагдах нь үгүй. Шинжлэх ухааны онолууд шиг цоо шинэ онолоор солигдох явдал ч гарахгүй. Ямар ч Изм үзэл, сайн муу, улс төр, дэлхийн сүйрлээс үл хамааран, хамгийн адгийн новш олж нээсэн ч бай Математик баталгаа бол хэзээд үнэн л байдаг. 

Харьцангуйн онол

- Хялбархан тайлбарлаж чадахгүй байгаа бол бүрэн ойлгоогүйн шинж
гэж суут Эйнштэйн хэлсэн юм гэдэг.

Харин түүний нээсэн Харьцангуйн онолыг хэр олон хүн ойлгодог юм бол доо.

Зөрчил

Зөрчил гэдэг бол ердөө л Аксиомоос үүдэж бий болдог зүйл юм.

Жишээ нь ийм байна.

1. А бол В юм.

2. А бол В биш юм.

3. А бол В юм, А бол В биш юм хоёр зэрэг биелэх боломжгүй.

Дүгнэлт: Зөрчил

гэх жишээтэй.

Аксиом - Шашин

Шашин гэдэг бол
- Бурхан гэж байдаг
гэсэн Аксиом дээр тулгуурлаж босгосон ертөнцийг үзэх үзэл юм.

Гэтэл шашинтай хийсэн хэрүүл явж явж
- Бурхан оршин байдаг уу үгүй юу?
гэсэн ганц цэг дээр тулж очдог.
Харин аксиом гэдэг бол мөн чанартаа "Батлах боломжгүй, харанхуй зохиосон дүрэм" юм болохоор, тэр аксиомыг хүлээн зөвшөөрөх үү, үгүй юу гэдэг нь тухайн хүний хувийн асуудал шүү дээ.

Тэгэхээр шашныг үгүйсгэсэн мэтгэлцээн гэдэг бол цаанаа ямар ч логикгүй яриа гэсэн үг. Яг нэг иймэрхүү.
- Би хөх өнгөнд дуртай.
- Хээ, ямар тэнэг юм. Хөх өнгө чинь шал худлаа шд. Ногоон өнгө л хамгийн гоё. Чи наад хөх өнгөө больвол таарна.
- Чихшигээ. Чи аягүй бол ичихгүй хөх бөгстэй төрсөн дөө.
- Хн, мухар сүсэгтэнүүд л хөх өнгийг шүтдэг байх.


Бурханд итгэх болон Геометрт итгэх нь, батлах боломжгүй аксиомыг хүлээн зөвшөөрөх үү үгүй гэдэг талаасаа ив ижил төвшиний итгэл үнэмшил гэхэд болно. Алийг сонгох нь таны л таалал мэдэх хэрэг (Мэдээж хоюуланг нь сонгосон ч болно л доо).

Инерци ба Гравитаци

Өмнөх – Галилей Галилео

– Хүнд хөнгөн биетүүд бүгд ижил хурдаар унадаг.
гэж Галилео анх таамаглаж, хожим нь түүний шавь нар вакум орчин үүсгэх багаж бүтээснээр, түүний таамаглалыг үнэн болохыг шалгаж чадсан билээ.

Атаархал буюу хүсэлдээ хүрэх зам

Хүмүүс бидний биесээ хараад мэдэрдэг сэтгэл хөдлөлүүдйн дотор Атаархах гэдэг мэдрэмж байдаг.
Өөрөөсөө авъяастай хүнд, олон найзтай хүнд, баян хүнд, амжилтанд хүрсэн хүнд... атаархахаа хүрвэл бидний эргэн тойронд тоогүй олон хүн бий.

Аксиом

Евклидийн геометр гэж 10 жилийн сургалтын хөтөлбөрт орсон математикийн салбар ухаан байдаг.

Уул нь насанд хүрсэн л бол (монгол) хүн бүхэн сонссон байх учиртай. 

Хойд дүр

Хойд дүр... дахин төрөх... өмнөх төрөл...

Иймэрхүү юманд итгэдэг үү?
Буддын шашинд бол

хүн олиггүй явбал хойд дүрдээ хонин гүрвэл болно

гэх мэтээр номлодог.
Христын шашинд болохоор

төрлөө, үхлээ, шүүгдлээ, тэгээд там эсвэл диваажин руу ачигдлаа.

гэсэн "ганц л амьдрах" тухай номлодог.
Ямар ч байсан ядаж нэг нь бүлтэрч байнаа гэсэн үг (эсвэл 2уулаа ч юм уу?).

Хүч – Нейтрино

Нейтроныг зөнд нь орхиход аяндаа зад үсэрч, электрон протон болон салж орхидог. Үүнийг Бэта задрал гэдэг.
Тэгвэл энэ Бэта задралыг нарийвчлан ажиглавал, байж боломгүй сонин асуудал үүсдэг байна.

Хүч – Их хүч

– Яагаад, атомын цөм гэсэн өчүүхэн орон зай дотор, нейтрон протонууд чихэлдээд байгаад байдаг юм бол?

Үүнийг эхэн үедээ
– Протон Нейтронууд, бэта задралын ачаар электроноор харилцаж тоглох (электрон солилцох хүч)
байдлаар хоорондоо холбогддог байх гэсэн онол яригдаж байсан боловч, энэ хүчийг бодитоор хэмжээд үзтэл, протон болон нейтроныг тогтоон барихад хэтэрхий сулдана гэдэг нь тогтоогджээ.

Хүч – Сул хүч

Тэгэхээр физикт үндсэн 4 хүч байдаг юм байна. Татах хүч, Цахилгаан соронзон хүч, Сул хүч, Их хүч.

Жирийн бид Татах хүч, Цахилгаан соронзон хүчний тухай бол ерөнхийдөө гадарладаг.

– Тэгвэл Сул хүч гэж юу вэ?

Хүч – дөрвөн хүч

Ингэхэд Хүч гэж ер нь хэдэн төрөл байдаг юм бол?
– За байз тоолоод үзье. Татах хүч, үрэлтийн хүч, даралтын хүч, төвөөс зугатах хүч, Архимедын хүч, Болдын хайрын хүч, Чингисийн морин цэргийн хүч, миний баруун гарын хүч... За больё, тоолж барахгүй юм байна.

Хүч

Хүч гэдэг нь, биетүүдийн хоорондох Харилцан үйлчлэл юм.

Энэ ертөнцийн бүхий л физик үзэгдлүүд, ямар нэгэн Хүчний нөлөөн дор явагдаж байдаг. Бөмбөг өнхөрөх ч, алим модноос унах ч, дэлхий эргэх ч, бүгд тийм.

Галилей Галилео

Хүнд жинтэй биет, хөнгөн жинтэй биет, бүгд ижилхэн хурдаар унадаг.


Өнгөц бодоод үзэхэд, хүнд нь илүү хурдан унамаар юм шиг санагдана...

Шинжлэх ухааны философи түүх (7р хэсэг)

өмнөх - 6. Няцаах арга дахь асуудал

7. Popper-ийн зөвшилцөл

Хүн төрөлхитөний хувьд, няцаалт ч найдвартай арга биш.

Хэн нэг нь туршилт хийж, ямар нэгэн онолтой харш үр дүнд хүрсэн байлаа гээд, тухайн онолын суурь нөхцлийг хангаагүй байсан байж ч мэдэх тул, онолыг алдаатай эсэх талаар дүгнэлт хийх боломжгүй.

Шинжлэх ухааны философи түүх (6р хэсэг)

өмнөх - 5. Няцаах арга

 

6. Няцаах арга дахь асуудал

– Хүмүүс бид, ажиглалтаар онолыг зөв гэж батлах боломжгүй ч, худлаа гэдгийг бол батлах боломжтой.

гэсэн Няцаах аргын ачаар хүн төрөлхитөн арай гэж орги хулхи шинжлэх ухааны дундуур шугам татаж чадлаа. 

Шинжлэх ухааны философи түүх (5р хэсэг)

өмнөх - 4. Логик гаргалгааны үзэл дэхь асуудал

5. Няцаах арга

Логик гаргалгааны зарчмаар шалгатал, ямар ч шинжлэх ухааны онол нь "үндэслэлгүй уран фантаз" дээр тулгуурладаг болох нь илрэв.

Шинжлэх ухааны философи түүх (4р хэсэг)

өмнөх - 3. Логик гаргалгааны үзэл

4. Логик гаргалгааны үзэл дэх асуудал

Юу гээч нь болчоо вээ?
Логик гаргалгааны зарчмаар нарийвчлан асуудалд хандвал, харьцангуйн онол нь байна уу, квант онол нь байна уу, бүгд хулхи онолд тооцогдон хоосон яриа болох аж. 

Шинжлэх ухааны философи түүх (3р хэсэг)

өмнөх - 2. Индукцын арга дахь асуудал

3. Логик гаргалгааны үзэл

Веннийн бүлгэм, хулхи болон орги шинжлэх ухааны дундуур татах зааг шугам болгож Логик гаргалгааны үзэл (Logical positivism) гээчийг дэвшүүлэв. Тэдний санааг энгийнээр тайлбарлавал

– Харахад хичнээн адармаатай толгой эргүүлсэн онол байлаа ч, эцсийн эцэст бүх яриа "А бол В юм" гэх мэтийн богинохон өгүүлбэрүүдээс бүтсэн байдаг. 

Шинжлэх ухааны философи түүх (2р хэсэг)

Өмнөх - 1. Индукцын арга

2. Индукцын арга дахь асуудал

Гэвч баярлах эрт ажээ. Цагийн урсгалд индукцын арганд тулгуурласан "Шинжлэх ухаан" нь олон тооны дутагдалтай болох нь илэрч эхлэв.

Юу гэхээр инукцын аргаар бол "Онолыг бататгах факт олон байвал, шинжлэх ухаанлаг онолд тооцогдох" учиртай боловч эсрэгээр нь хэлбэл
- Ямар ч хүчиндмэл хулхи онол бай, тодорхой хэмжээний мэдээлэл цуглуулж чадах л юм бол шинжлэх ухааны босгыг давчих юм.

Шинжлэх ухааны философи түүх (1р хэсэг)

- Энэ чинь шинжлэх ухаанаар батлагдчихсан.

гээд хэлчхэд л өнөө цагт олон хүн дуугаа хураан хүлээн зөвшөөрдөг болж.

Гэтэл ерөөс шинжлэх ухаан гэж юу вэ? Юуг шинжлэх ухаан, юуг шинжлэх ухаан биш гэж заагладаг юм бэ?

Хүн төрөлхитөний хувьд энэхүү зааг шугам хэрхэвч анхнаасаа илэрхий ойлгомжтой байсангүй.

Энэ удаад шинжлэх ухааны зааг тогтоолтын асуудлын түүхэн өрнөлийг хялбаршуулсан байдлаар хүүрнэж өгье.

1. Индукцийн арга

1600-аад оны үед Английн Francis Bacon-ы дэвшүүлсэн "Шинжлэх ухааны тухай үзэл" юм.
Товчхон тайлбарлавал:
- Бодит факт нэг бүрийг цуглуулаад, бүгдэд нь байх нийтлэг хамаарлыг олж илрүүлээд, түүнээсээ хэзээд үнэн гэсэн ерөнхий дүрэм, шинж чанарыг мөрдлөг болгон гаргах
тухай санаа.

Хиймэл амьдрал (2р хэсэг)

Өмнөх – Хиймэл амьдрал (1р хэсэг)

2012он.

Хийх юмгүй уйдсан би DELL фирмийн компьютер худалдан авч, "Тиерра"-гаас будаа идэн өөрийгөө хувьлагч програм зохиов. Өнөө цагийн компьютерийн хурд хүч, санах ой сайжирсныг ч хэлэх үү, тэд төсөөлшгүй хурдтайгаар хувьсан хөгжиж байв.

Надад тунчиг зугаатай байлаа...

...Нэг мэдэх нь ээ тэд оюун ухааныг гартаа оруулжээ.

Хиймэл амьдрал (1р хэсэг)

1987он. 

Биологийн хувьслын онолч эрдэмтэн Томас Рей (буюу Том) Тошиба фирмийн компьютер худалдан авч, оюутан байхдаа санааг нь бодож олсон өөрийгөө хувилагч програм зохиох ажилдаа оров. Үр дүнд нь хиймэл амьдралын загварчилсан систем болох алдарт "Тиерра" мэдэлж, эгшин зуур бүх дэлхийн анхааралд өртлөө.

Араар тавих

Араар тавих гэхээр юу юугүй л зугаа цэнгэл, завхайрал, садар самуун төсөөлөгддөг үү?

Энэ бол гүзээлзгэнэ гэхээр жимс санаанд ордогтой адил, хувь хүний өнгөц сэтгэгдэл төдий л зүйл. Үнэндээ бол гүзээлзгэнэ чинь жимс биш ногоо юм.

Бид иймэрхүү асуудалд зөвхөн сэтгэлийн хөөрлөөр ханддаг буюу бодит байдлыг мэдэхээс үргэлж зугтааж байдаг.

Тюрин тест

Хиймэл оюун гэхээр "Оюун ухаант машин" санаанд буудаг. Тэгвэл "Оюун ухаан" гэж яг юу вэ?

Алан Тюрин-г өнөөгийн бидний хэрэглэдэг компьютерийн онолын загварыг бодож олсноор нь хүмүүс мэддэг.

Тэгвэл Тюрин компьютерийг оюун ухаантай эсэхийг шалгах "Тюрин тест" гээчийг бас дэвшүүлж байжээ.

Тэр нь нэг иймэрхүү.

Гаж дон

Японд хүүхэлдэйн порно үзэж таашаал авдаг хүмүүс олон бий. Мань мэтийн нүдээр харвал тэрэн шиг хөгийн юм гэж юу байхав.

- Юу вэээ?? Ийм тэнэг юмнаас яаж кайф авахын бэ? Шал хоосон зураг л байна шдээ.. утгагүй юм...

Уул нь бол иймэхрүү юманд гайхаад байх шаардлага ерөөс үгүй юм. Юу гэвэл эцсийн эцэст энэ чинь "тархин дах нөхцөлт рефлекс" төдий л зүйл юм шүү дээ.

Frame Problem буюу Хүрээний асуудал

Frame Problem гэдэг нь анх 1969 онд John McCarthy болон Patrick J. Hayes нарын өргөн дэвшүүлсэн хиймэл оюуны салбар дахь хамгийн том асуудал юм. Монгол хэл дээр уншиж сонссон зүйл үгүй тул Хүрээний асуудал хэмээн дур мэдэн махчлав.

Хүрээний асуудал гэгчийг тайлбарладаг ийм нэг түгээмэл жишээ байдаг.

Англид болж буй үймээн

2011 онд болсон Лондоны үймээний талаарх блог тэмдэглэлээс.

Лондон хавиар болж өнгөрсөн дээрх шоунаас 7 хоног өнгөрч байж, тэр даваа гаригт чухам юу болсон талаар бага сага ойлгож авсан талаараа энд хуваалцъя гэж бодлоо.

Тэр өдөр чухам юу болов?