Матери

– Матери гэж, яг юуг хэлдэг юм бол?

Энэ талаар жоохон философидох уу?



За тэгвэл асуулт.
– Нийгэм матери мөн үү?
– Биш.
– Машин матери мөн үү?
– Мөн.

Машин бол нүдэнд харагдаж, гарт баригдах тов хийсэн матери мөн.

За тийм байж.
Тэгвэл, тэр машинаас эд ангийг нь нэг нэгээр нь салгаад аваад байя. Тэгтэл огт тэндээс "Машин" гэдэг материйг аваагүй байхад, тэнд байсан машин байхгүй болчино. Буцаагаад эд ангиудыг нь нэг нэгээр холбож угсраад байвал, гэнэт тэнд машин бий болно. Буцааж угсрахдаа өөр дугуй, өөр мотор хийсэн ч болно. Тэгсэн ч гэсэн машин л бий болно.

Тэгэхээр эндээс хэлж болох зүйл гэвэл
– Машин гэдэг нь ердөө л, олон тооны эд ангиас бүрэлдэн бий болсон цогц систем бөгөөд, хүмүүс хэлж ярихад амар гээд түүнд МАШИН гэдэг нэр өгсөн л төдий юм.

Нэг ёсондоо, машин гэдэг нь огтхон ч товхийсэн барьц бүхий матери бус, ердөө л абстракт буюу хийсвэл ухагдахуун болж таарах нь.

За тэгвэл, машины нэг эд анги болох Хаалганы тухай бодож үзье.

Ойлгомжтой, бас л нэг мод, төмөр, шил этр гэсэн түүхий эдийн нийлмэл. Тэгэхээр бас л хийсвэр ухагдахуун.

За тэгвэл, тэрэн дотроос жишээ нь төмөрний тухай бодож үзье.

– Төмөр бол ч харин ойлгомжтой шүү, яриа байхгүй матери мөн
гэж та бодно уу?

Тэгвэл түр хүлээ. Төмрийг машин, хаалгатай ижлээр сэтгэж яагаад болохгүй гэж?

Төмрийн атом ч бас цөм, электрон гэсэн бөөмсийн нэгдэл шүү дээ. Олон янзын атом бөөмсийн нэгдэл байдгийн нэгэнд нь, хэлэхэд амар гээд Төмөр гээд нэр хайрласан төдий л зүйл. Нөгөө "Цогт тайж" дээр гардаг шиг, кк.

Тэр бөөмүүдийг нь салгаж орхивол, тэгээл тэнд төмөр байхгүй болно. Машинтай авь адилхан байгаа биз?

Үүнтэй адилаар
атомын цөм ч бас нейтрон, протоны нийлмэл.
нейтрон ч бас нейтрино, протоны нийлмэл.
протон бас кваркийн нийлмэл...
. . .

Бүгд машинтай адилхан.

– Тэгээд энэ чинь хаа хүртэл үргэлжлэх юм бэ? 
гэж үү?
Дуусашгүйгээр үргэлжлэх биз.

Эцсийн эцэст хүмүүс бид
– Ямар нэгэн элемент А болон элемент В–ийн нэгдлээс тогтсон шинж чанар бүхий системийг заагаад "Энэ бол Х юм" гэдэг нэр өгдөг л төдий юм.

Тэгээд түүнийгээ матери (буюу биет) гэж үздэг хэрэг.

Хэрвээ төмрийг матери мөн гэж үзэх юм бол, машин ч, нийгэм ч, улс гүрэн ч, нарны систем ч, галактик ч, сансар огторгуй ч... ч... бүгдииий нь матери гэж хэлж болно.

Эсрэг нь ч бас хүчинтэй, нийгэм бол зүгээр л хүний зохиосон хийсвэр ухагдахуун гэх юм бол, төмөр ч, атом ч, электрон ч, протон ч, кварк ч, ... ч,  бүгд хийсвэр ухагдахуун болно.

Нийгэм төмөр хоёрыг ялгаж салгаж алаг үзэх шалтгаан үнэндээ хаана ч байхгүй байх билээ.

Үргэлжлэл – Матери (2р хэсэг)