Буддизм бол эмнэлэг

Бурхан багш Будда 2,500 жилийн өмнө бясалгалын хүчээр төгс гэгээрлийг олоод, хамгийн түрүүнд айлдсан сургааль нь “4 үнэний сургааль” болов.

- Зовох нь үнэн.

(Амьдрал бол мөн чанартаа зовлон юм хэмээх үнэн)

- Зовлонд шалтгаан буй нь үнэн.

(Зовлонгийн шалтгаан нь тачаал юм хэмээх үнэн)

- Зовлонг гэтлэх нь үнэн.

(Тачаалыг арилгасанаар зовлонг гэтлэх үнэн)

- Зовлонг гэтлэх арга зам үнэн.

(Тачаалыг арилгаж гэгээрэлд хүрэх 8 мөрт замын үнэн)

Фермагийн сүүлчийн теорем (3р хэсэг)

Өмнөх - Фермагийн сүүлчийн теорем (2р хэсэг)


　үед

　тэгшитгэлийг хангах натурал тоо x, y, z оршин байхгүй.

Энэ теоремийг батлах чинхүү гайхамшигтай санааг би олов. Гэвч, түүнийг бичихэд энэ цаасны зай дэндүү бага юм.

Фермагийн сүүлчийн теорем (2р хэсэг)

Өмнөх - Фермагийн сүүлчийн теорем (1р хэсэг)


　үед

　тэгшитгэлийг хангах натурал тоо x, y, z оршин байхгүй.

Энэ теоремийг батлах үнэн чика санаа оллоо. Даанч бичих газар олдсонгүй.

Фермагийн сүүлчийн теорем (1р хэсэг)

Фермагийн сүүлчийн теорем.
Тэр бол:

　үед

　тэгшитгэлийг хангах натурал тоо x, y, z оршин байхгүй.

гэсэн математикийн теорем юм.

"Хайрлах урлаг" номын хураангуй (3р хэсэг)

Өмнөх - "Хайрлах урлаг" номын хураангуй (2р хэсэг)

3.    Амьд хүнтэй харилц

• Хайр гэдэг бол өгдөг зүйл

Энэ удаад “Хайрлах урлаг”-ийн үндсэн сэдэв гэж хэлж болох “Жинхэнэ хайр гэж юу вэ?” гэдэг тухай тайлбарлая.

“Хүнийг ганцаардлаас аврах цорын ганц арга бол хайр юм. Гэвч, өнөөгийн хүмүүс бүрэн бус түүхий хайрыг жинхэнэ хайр хэмээн эндүүрцгээдэг” – энэ хүртэл өмнөх бүлгүүдэд тайлбарласан бол, Фромм уг номдоо цааш нь гүйцэт боловсрон төлөвшсөн хайрыг л чухам жинхэнэ хайр юм, хэмээн өгүүлсэн байдаг. Фромм номдоо “боловсрон төлөвшсөн хүн”, “боловсрон төлөвшсөн хайр” гэх үгийг олонтаа ашигласан байдаг боловч, ерөөс “боловсрон төлөвшсөн хайр” гэдэг нь чухам ямар хайр юм бол?

"Хайрлах урлаг" номын хураангуй (2р хэсэг)

Өмнөх - "Хайрлах урлаг" номын хураангуй (1р хэсэг)

2.    Сэтгэлээ сэвтүүлэх айдас

• Хүн ганцаар амьдрах боломжгүй

Энэ удаад Фроммын “Хайрлах урлагт” гарах хайрын онолын тухай дэлгэрэнгүй тайлбарлая.

"Хайрлах урлаг" номын хураангүй (1р хэсэг)

• Оршил

Германы сэтгэлзүйч, социологич, философич Эрих Фроммын бичсэн “Хайрлах урлаг” ном анхлан түмний хүртээл болсон нь тэртээх 1956 он байлаа. Номын агуулгыг товчхон эмхэтгэвэл, “The Art of Loving” гэж нэрлэсэнчлэн, энэ бол “Хайрлах арга технологийн” тухай бичсэн ном юм. Гэхдээ тэр нь, хаашаа болзоонд дагуулж яваад, юу яриад, ямар хэв маяг үзүүлбэл эсрэг хүйстэндээ таалагдах вэ мэтийн зүйл бичсэн “Дурлалын гарын авлага” биш юм.

Мэдээжийн жаргал

Маргааш түүний төрөх өдөр байлаа. Гэтэл тэр шөнө гэдсэн дэхь хүүхдийнх нь хөдөлгөөн мэдрэгдсэнгүй. Айн түгшсэн эмэгтэй яаран эмнэлэг тийш хурдалж, эхогоор шалгуулж үзэв. Тэгтэл яг л ёрлосон совин нь биелэх мэт, гэдсэн дэхь хүүхдийн зүрх нь зогссон байжээ. Хэвлий дотроо амьсгал хураасан хүүхэд тэр дороо гадны биет болж хувирна. Даруй төрүүлэхгүй бол эхийн бие эрхтэнд сөрөг нөлөөтэй.

Хөгжлийн талаарх илтгэл

2012 оны 6-р сард Бразилийн Рио Де Жанейрод болсон НҮБ-ын тогтвортой хөгжлийн хуралд, “Дэлхийн хамгийн ядуу ерөнхийлөгч” гэгддэг Уругуайн ерөнхийлөгч Хосе Мухикагийн тавьсан илтгэлээс.

Ярьдаг бактериуд (TED)

Гэрэлт цох шиг гэрэлтдэг бактери Vibrio fischeri. Тэд Hawaiian bobtail squid (нэгэн төрөл далайн нялцгай биет) гээч амьтны биен дотор амьдарна. Тэднийг гэрлээ цацруулахад squid яг л далай дотор ассан дэнлүү болж харагдана.

The Economist - Америкийн шинэ язгууртанууд

“Сурвалжит давхрагыг (aristocracy) дотор нь 2 төрөлд хувааж болно” гэж Томас Жефферсон (Thomas Jefferson. АНУ-ын 3 дахь ерөнхийлөгч) хэлжээ.

Нэг нь өөрийн авъяас билигээр тодорсон хүмүүс (a natural aristocracy). Нөгөө нь чинээлэг айлд төрсөн төдий хүмүүс (an artificial aristocracy).

Философийн түүх (13-р хэсэг)

өмнөх - Аристотель (МЭӨ 300-д он)

• Эллинизмийн соёл (МЭӨ 300-д он)

Энэ ертөнц ингэхэд яг юу юм бол?

Байгаль дэлхий хэрхэн яаж оршин тогтноно вэ?

Энэ ертөнцөд абсолют үнэ цэнэ гэж байна уу?

Анхны философич гэгдэх Фалесаас хойш хүн төрөлхитөн тасралтгүй түүний хариултыг хайн эрэлхийлсээр, нэг мэдэхнээ түүнээс хойш 300 жил өнгөрчээ...

Философийн түүх (12-р хэсэг)

өмнөх - Платон (МЭӨ 400-д он)

• Аристотель (МЭӨ 300-д он)

Шашин философи хоёрт шийдвэрлэх нэг ялгаа бий. Тэр бол

Шашин бол “Итгэл” дээр тогтдог.

Философи бол “Эргэлзэл” дээр тогтдог.

Капитализмын давуу тал

Та гудамжаар алхаж явахдаа иймэрхүү юм бодож байсан уу?

-   Энд л нэг хоолны газар нээчихвэл найдвартай цөм хийнэ дээ!?!

Өдөр бүр тогтсон нэг замаар явдаг хувь хүн л олж харж чадахуйц зүйл гэж бий. Өдрийн цайгаар албан байгууллагуудаас бөөн ажилчид гарч ирээд, хаа холын дэлгүүр хүртэл уралдаж бэлэн хоолыг нь түйвээгээд байвал, хэний ч толгойд ийм санаа орж ирэх нь лав биз. Тэгвэл ийм үед яах ёстой вэ?

Философийн түүх (11-р хэсэг)

Өмнөх - Сократ (МЭӨ 450-д он)

• Платон (МЭӨ 400-д он)

- Муугийн ёсыг ч ёс хэмээн дагая. Цаазлуулах ёстой бол түүнийг ёсчлон биелүүлэе.

Ийн хэлээд хор уун өөрийгөө егүүтгэсэн Сократ.

Өөрийн итгэл үнэмшилдээ зогсохын төлөө амь насаа хүртэл гаргуунд хаясан Сократын оршихуй хожмын философичидод ямар том нөлөө үзүүлсэнийг хэмжих аргагүй.

Гэвч хэдий тийм гээд бодит байдал гэвэл.

The Economist - Хүйсийн хуваагдал

Одоогоос 60-аадхан жилийн өмнө Их Британий дотоод явдлын яамны сайд “Ижил хүйстнүүдийг (буюу ижил хүйстэнтэйгээ явалдагчидыг) нухчин дарна” гэж амлаж байлаа.

Сайдын тушаалыг авсан багтай мөрдөгчид тэр зүгийн баар саваар эргэлдэн, ижил хүйстнүүдийг хавханд оруулан шорон руу ачдаг байв.

Жаргалтай үхэл

Jackson Bowers хүү төрсөнөөсөө сарын дараа томуунд өртөж, уушгинд нь нүх үүссэнээр амьсгалж чадахгүй болжээ.

Яаралтай түргэн тусламж дуудаж, шууд л эрчимт эмчилгээний тасагт хүргүүлэгдэж, тэндээ наркозонд орж хиймэл амьсгалын аппаратанд залгагдав. Энэ хооронд нялх хүүгийн амь нас ёстой л дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэж байлаа.

- I died (Би үхсэн)

2 нас хүрсэн Jackson хүү гэнэт ингэж яриад эхлэх нь тэр.

- Бурхан дээр очсон. Аягүй гоё газар байсан.

Ээж Michelle нь бүр гайхаж орхив.

Идей онол

-      “Хэрчим” гээч юм харсан удаа танд бий юу?

“Харсан” гэж хариулсан хүмүүсээс

-      Пөөх тийм үү? Тэгвэл яг одоо надад “хэрчим” харуулаад аль!

гэж тулгая.

-      Ядах юмгүй, дор нь харуулаад өгье

гэж хэлээд, цаасан дээр харандаа шугамаар зурж үзүүлсэн хүмүүсийг

-      Хөөе, наадахаа нэг сайн хар даа. Өргөнтэй байгаа биз дээ? Өргөнтэй бол яаж наадах чинь “хэрчим” байх юм!?!

гээд тархин дундуур нь татаад авбал яах уу?

Хувирдаггүй хүмүүс

Хадны сүг зураг шиг амьдралаар амьдрах хүмүүс гэж бас байх.

Нүцгэн хөлөөрөө их газрыг тийрэн, нум сум агсаж ан гөрөө хийнэ. Африк тивийн өмнөд хэсэгт нутаглах Сан омгийн тэдгээр хүмүүс хэдэн мянган жил гэлтгүй, яг л тэгж амь зууж иржээ.

Тайлбарын асуудал

Өмнөх -  Залагч долгионы асуудал

Копенгагений тайлбар.

Параллел ертөнцийн тайлбар.

Залагч долгионы тайлбар.

Квант механикийн тухай өдийг хүртэл олон янзын тайлбарын тухай өгүүлж ирсэн боловч, үнэндээ тэгээд аль нь үнэн юм бол?

Тэгээс хязгааргүйн хооронд

Das Wahre ist gottähnlich.

Үнэн бол бурхны энтэй. (Гёте)

Хар нүхний ёроолд хэвтэх “Үнэн”.

Гэрэл ч мултран гарч үл чадах хар нүхний ёроолыг хэрэвзээ математикийн томьёогоор илэрхийлж чадах аваас, сансар огторгуйг бүхэлд нь тайлж чадна гэх.

Энэ ертөнцийн түмэн үзэгдлийг ердөө л “цэвэр оюун бодлоороо” таньж мэдэхийг эрмэлзэх физикчдийн их аян мөдхөн огторгуйн эхлэлд дөхөж очоод байна.

Шидэт хүн

-      Оно гуай, та чинь аль 4, 5 жилийн өмнө үхчихсэн баймаар юм. Яагаад амьд явна вэ?

Эмчийн тийн асуух нь ч арга байсангүй.

Зөвхөн “анагаахын үзүүлэлт” харах юм бол, Оно гуай өдийд үхсэн байхад ер гайхах юм байсангүй. Гэсэн ч тэрээр амьд явна. 82 настай Оно Харуко гуай энх тунх амьдарсаар явна.

Анхны тоо (төгсгөл)

 өмнөх - Анхны тоо

• Цэгцэрсэн шат

Анхны тоо том болохын хэрээр нэгэн бүтэц тодроод ирлээ.

1 – 1000 хүртэл 168 ширхэг анхны тоо байна гэдэг бол, ойролцоогоор “6 тоо тутмын 1” нь анхны тоо байнаа гэсэн үг.

10,000 хүртэл ойролцоогоор “8 тоо тутмын 1”, 100,000 хүртэл ойролцоогоор “10 тоо тутмын 1” нь анхны тоо.

Анхны тоо

-         Математикч хүн гэж, өдөр бүр ер нь юу хийж байдаг юм бол?

Профессор Маркус Сотойгоос олон хүн ийн асуудаг гэнэ. Тэрээр (Английн) Оксфордын их сургуульд алба хаадаг математикчидын нэг.

Жишээ нь физикч юм уу химич хүн бол төсөөлөхөд амархан л даа. Химичид химийн бодисууд хольж дэлбэлэн, физикчид юмсыг хооронд нь мөргөлдүүлэн эвдэж суудаг. Тэгвэл математикчид?

Эрх чөлөөний шорон

Философич Сартрыг бидний зарим нь “Хүмүүс бол эрх чөлөөний шоронд шийтгүүлэгсэд юм” гэсэн үгээр нь мэддэг байх. Тэгвэл ер нь яагаад “Эрх чөлөөний шорон” байдаг билээ? Энгийнээр бодож үзвэл эрх чөлөө гэдэг хэн бүхэн хүсч талархдаг хамгийн гайхамшигтай төлөв байх учиртай мэт. Гэтэл Сартрийн үгээр бол тийм биш юм гэнэ. Тэрээр эрх чөлөөг дараах байдлаар тайлбарлажээ.

-    Эрх чөлөө гэдэг бол, юу зөв болохыг мэдэхгүй байхад “өөрөө мэд” гээд хаягдаж орхигдсон түгшүүртэй нөхцөл байдал юм.

Философийн түүх (10-р хэсэг)

өмнөх - Протагор ба Горгиас (МЭӨ 450-д он)

• Сократ (МЭӨ 450-д он)

Ийнхүү МЭӨ 450 оны үед эртний Грекэд Харьцангуй үзэл түгэн дэлгэрчээ.

Философийн түүхэнд ийм нэг зүй тогтол байдаг бөгөөд, философи маань өөрөө ерөнхийдөө доорх процессын давталтууд байдаг гэхэд болно.

Залагч долгионы асуудал

өмнөх - Залагч долгионы тайлбар

Хос нүхний туршилт дээр судлаачидыг зовоогоод байсан хачирхам үзэгдэл бол “Нэг нэгээр нь электроныг буудаад байхад, тэдгээрийн ажиглагдах байрлалын тархалт нь яагаад ч юм долгион хэлбэртэй болоод байх юм” гэх асуудал байсан. 

Бутан

Эртээ урьд цагт Haylay хэмээх нэгэн өөдрөг өвөө байж гэнэ.

Идэхгүйн гайхамшиг

Хүн, идэхгүй бол амьдарч чадахгүй.

Гэтэл бас идэхгүйн учир амьд яваа ч хүн гэж байна.

Мори Мичиё хэмээх Япон бүсгүй нэгэн хүнд өвчин тусчээ.

Сүүлчийн мишээл

Сасабару Рүико бол нэгэн тусгай чадварыг эзэмшсэн эмэгтэй. Тэр чадвар нь гэвэл, талийгаачийн гэмтсэн цогцосыг нямбайлан сэргээх техник. Тэрээр Япондоо ч тоотой хэдхэн “цогцос засварлагчидын” нэг юм.