Капитализмын давуу тал

Та гудамжаар алхаж явахдаа иймэрхүү юм бодож байсан уу?

-   Энд л нэг хоолны газар нээчихвэл найдвартай цөм хийнэ дээ!?!

Өдөр бүр тогтсон нэг замаар явдаг хувь хүн л олж харж чадахуйц зүйл гэж бий. Өдрийн цайгаар албан байгууллагуудаас бөөн ажилчид гарч ирээд, хаа холын дэлгүүр хүртэл уралдаж бэлэн хоолыг нь түйвээгээд байвал, хэний ч толгойд ийм санаа орж ирэх нь лав биз. Тэгвэл ийм үед яах ёстой вэ?

Философийн түүх (11-р хэсэг)

Өмнөх - Сократ (МЭӨ 450-д он)

• Платон (МЭӨ 400-д он)

- Муугийн ёсыг ч ёс хэмээн дагая. Цаазлуулах ёстой бол түүнийг ёсчлон биелүүлэе.

Ийн хэлээд хор уун өөрийгөө егүүтгэсэн Сократ.

Өөрийн итгэл үнэмшилдээ зогсохын төлөө амь насаа хүртэл гаргуунд хаясан Сократын оршихуй хожмын философичидод ямар том нөлөө үзүүлсэнийг хэмжих аргагүй.

Гэвч хэдий тийм гээд бодит байдал гэвэл.

The Economist - Хүйсийн хуваагдал

Одоогоос 60-аадхан жилийн өмнө Их Британий дотоод явдлын яамны сайд “Ижил хүйстнүүдийг (буюу ижил хүйстэнтэйгээ явалдагчидыг) нухчин дарна” гэж амлаж байлаа.

Сайдын тушаалыг авсан багтай мөрдөгчид тэр зүгийн баар саваар эргэлдэн, ижил хүйстнүүдийг хавханд оруулан шорон руу ачдаг байв.

Жаргалтай үхэл

Jackson Bowers хүү төрсөнөөсөө сарын дараа томуунд өртөж, уушгинд нь нүх үүссэнээр амьсгалж чадахгүй болжээ.

Яаралтай түргэн тусламж дуудаж, шууд л эрчимт эмчилгээний тасагт хүргүүлэгдэж, тэндээ наркозонд орж хиймэл амьсгалын аппаратанд залгагдав. Энэ хооронд нялх хүүгийн амь нас ёстой л дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэж байлаа.

- I died (Би үхсэн)

2 нас хүрсэн Jackson хүү гэнэт ингэж яриад эхлэх нь тэр.

- Бурхан дээр очсон. Аягүй гоё газар байсан.

Ээж Michelle нь бүр гайхаж орхив.

Идей онол

-      “Хэрчим” гээч юм харсан удаа танд бий юу?

“Харсан” гэж хариулсан хүмүүсээс

-      Пөөх тийм үү? Тэгвэл яг одоо надад “хэрчим” харуулаад аль!

гэж тулгая.

-      Ядах юмгүй, дор нь харуулаад өгье

гэж хэлээд, цаасан дээр харандаа шугамаар зурж үзүүлсэн хүмүүсийг

-      Хөөе, наадахаа нэг сайн хар даа. Өргөнтэй байгаа биз дээ? Өргөнтэй бол яаж наадах чинь “хэрчим” байх юм!?!

гээд тархин дундуур нь татаад авбал яах уу?

Хувирдаггүй хүмүүс

Хадны сүг зураг шиг амьдралаар амьдрах хүмүүс гэж бас байх.

Нүцгэн хөлөөрөө их газрыг тийрэн, нум сум агсаж ан гөрөө хийнэ. Африк тивийн өмнөд хэсэгт нутаглах Сан омгийн тэдгээр хүмүүс хэдэн мянган жил гэлтгүй, яг л тэгж амь зууж иржээ.

Тайлбарын асуудал

Өмнөх -  Залагч долгионы асуудал

Копенгагений тайлбар.

Параллел ертөнцийн тайлбар.

Залагч долгионы тайлбар.

Квант механикийн тухай өдийг хүртэл олон янзын тайлбарын тухай өгүүлж ирсэн боловч, үнэндээ тэгээд аль нь үнэн юм бол?

Тэгээс хязгааргүйн хооронд

Das Wahre ist gottähnlich.

Үнэн бол бурхны энтэй. (Гёте)

Хар нүхний ёроолд хэвтэх “Үнэн”.

Гэрэл ч мултран гарч үл чадах хар нүхний ёроолыг хэрэвзээ математикийн томьёогоор илэрхийлж чадах аваас, сансар огторгуйг бүхэлд нь тайлж чадна гэх.

Энэ ертөнцийн түмэн үзэгдлийг ердөө л “цэвэр оюун бодлоороо” таньж мэдэхийг эрмэлзэх физикчдийн их аян мөдхөн огторгуйн эхлэлд дөхөж очоод байна.

Шидэт хүн

-      Оно гуай, та чинь аль 4, 5 жилийн өмнө үхчихсэн баймаар юм. Яагаад амьд явна вэ?

Эмчийн тийн асуух нь ч арга байсангүй.

Зөвхөн “анагаахын үзүүлэлт” харах юм бол, Оно гуай өдийд үхсэн байхад ер гайхах юм байсангүй. Гэсэн ч тэрээр амьд явна. 82 настай Оно Харуко гуай энх тунх амьдарсаар явна.

Анхны тоо (төгсгөл)

 өмнөх - Анхны тоо

• Цэгцэрсэн шат

Анхны тоо том болохын хэрээр нэгэн бүтэц тодроод ирлээ.

1 – 1000 хүртэл 168 ширхэг анхны тоо байна гэдэг бол, ойролцоогоор “6 тоо тутмын 1” нь анхны тоо байнаа гэсэн үг.

10,000 хүртэл ойролцоогоор “8 тоо тутмын 1”, 100,000 хүртэл ойролцоогоор “10 тоо тутмын 1” нь анхны тоо.

Анхны тоо

-         Математикч хүн гэж, өдөр бүр ер нь юу хийж байдаг юм бол?

Профессор Маркус Сотойгоос олон хүн ийн асуудаг гэнэ. Тэрээр (Английн) Оксфордын их сургуульд алба хаадаг математикчидын нэг.

Жишээ нь физикч юм уу химич хүн бол төсөөлөхөд амархан л даа. Химичид химийн бодисууд хольж дэлбэлэн, физикчид юмсыг хооронд нь мөргөлдүүлэн эвдэж суудаг. Тэгвэл математикчид?

Эрх чөлөөний шорон

Философич Сартрыг бидний зарим нь “Хүмүүс бол эрх чөлөөний шоронд шийтгүүлэгсэд юм” гэсэн үгээр нь мэддэг байх. Тэгвэл ер нь яагаад “Эрх чөлөөний шорон” байдаг билээ? Энгийнээр бодож үзвэл эрх чөлөө гэдэг хэн бүхэн хүсч талархдаг хамгийн гайхамшигтай төлөв байх учиртай мэт. Гэтэл Сартрийн үгээр бол тийм биш юм гэнэ. Тэрээр эрх чөлөөг дараах байдлаар тайлбарлажээ.

-    Эрх чөлөө гэдэг бол, юу зөв болохыг мэдэхгүй байхад “өөрөө мэд” гээд хаягдаж орхигдсон түгшүүртэй нөхцөл байдал юм.

Философийн түүх (10-р хэсэг)

өмнөх - Протагор ба Горгиас (МЭӨ 450-д он)

• Сократ (МЭӨ 450-д он)

Ийнхүү МЭӨ 450 оны үед эртний Грекэд Харьцангуй үзэл түгэн дэлгэрчээ.

Философийн түүхэнд ийм нэг зүй тогтол байдаг бөгөөд, философи маань өөрөө ерөнхийдөө доорх процессын давталтууд байдаг гэхэд болно.

Залагч долгионы асуудал

өмнөх - Залагч долгионы тайлбар

Хос нүхний туршилт дээр судлаачидыг зовоогоод байсан хачирхам үзэгдэл бол “Нэг нэгээр нь электроныг буудаад байхад, тэдгээрийн ажиглагдах байрлалын тархалт нь яагаад ч юм долгион хэлбэртэй болоод байх юм” гэх асуудал байсан. 

Бутан

Эртээ урьд цагт Haylay хэмээх нэгэн өөдрөг өвөө байж гэнэ.

Идэхгүйн гайхамшиг

Хүн, идэхгүй бол амьдарч чадахгүй.

Гэтэл бас идэхгүйн учир амьд яваа ч хүн гэж байна.

Мори Мичиё хэмээх Япон бүсгүй нэгэн хүнд өвчин тусчээ.

Сүүлчийн мишээл

Сасабару Рүико бол нэгэн тусгай чадварыг эзэмшсэн эмэгтэй. Тэр чадвар нь гэвэл, талийгаачийн гэмтсэн цогцосыг нямбайлан сэргээх техник. Тэрээр Япондоо ч тоотой хэдхэн “цогцос засварлагчидын” нэг юм.

Гүйх гэж төрсөн хүмүүс

 Гүйх гэж төрсөн хүмүүс гэж байна. Ямар ч морь, буга тэдний тасралтгүй гүйх чадлыг бараадахгүй. Шөнийн турш 100 км замыг зогсолтгүй гүйгээд туулчихна. Тэднийг Рарамуричууд (Тарахумарачууд) гэдэг.

-      Яагаад ингэж их гүйдэг юм бэ?

-      No se (мэдэхгүй)

Философийн түүх (9-р хэсэг)

өмнөх - Харьцангуй үзлийн эхлэл (МЭӨ 450-д он)

• Протагор ба Горгиас (МЭӨ 450 оны үед)

МЭӨ 450 оны үед философийн түүхэнд Харьцангуй үзэл гарч ирэв.

Тэгтэл.

Афарын гурвалжин

Манай дэлхий дээрх хамгийн халуун цэг. Тэр бол Африкийн “Афарын гурвалжин” буюу Афарын хотгор юм.

Жилийн дундаж температур 34.4С. Дээр нь хуурайшилт гэж нөхцөлгүй. Хайруулын тавган дээр өндөг унагавал нүдлэгдэж шарагдахаасаа өмнө хатсан өндөг болж орхино.

Философийн түүх (8-р хэсэг)

өмнөх - Демоктик (МЭӨ 420 он)

• Харьцангуй үзлийн эхлэл (МЭӨ 450-д он)

Үлгэр домог хэмээгч мухар сүсэг нуран унаж

-         Тийм бол, тэгээд энэ ертөнц (байгаль) гээч чинь чухам юу юм бэ?

гэсэн эргэлзээнээс эхэлсэн нь Байгалийн философи байлаа.

Нойр хулжаам сансар огторгуй - Эхний шөнө

I. Хүн яагаад сансар огторгуйг бодно вэ?

Нойр хулжаам сансар огторгуй

Оршил

Залагч долгионы тайлбар

өмнөх - Параллел ертөнцийн асуудал (2р хэсэг)

Энэ хүртэл Квант механикийн онолын тайлбар (Копенгагений тайлбар) болгож

- Нэг ширхэг бөөм нь, ажиглалт хийгээгүй байхад долгиолсон долгион төлөвт байж, А нүх В нүх 2ыг нэгэн зэрэг нэвтрэн өнгөрдөг

гэх, бидний ердийн мэдрэмжээс харахад байж боломгүй хэвийн бус зүйл ярьж ирсэн. 

Ирээдүй ямар байх вэ?

Уг асуултын хариултыг би эртнээс мэддэг байсан тул дуртайяа хариулав.

Стандарт

Стандарт бол хүний үйл ажиллагаа, аливаа бүтээгдэхүүний чанар, өнгө үзэмж, хэмжээ болон сорьж турших, хэмжих, шалгах арга зэргийг улсын хэмжээгээр нэгэн мөр болгож, албан ёсоор хуульчлан тогтоосон баримт бичиг юм. Энэ баримт бичгийг боловсруулах, батлах үйл ажиллагааг стандартчилал гэнэ.

Далайн мөгөөрс тоо тоолох уу?

Хэрвээ энэ орчлонгийн оюун ухаан хүнд бус “номхон далайн гүнд цор ганцаар хөвөх далайн мөгөөрсөнд” байсан бол?

Хэрэв тийм байсан бол “тоо” гэх ухагдахуун бий болох байсан болов уу? Тэр гэж тоолох юмгүй далайн мөгөөрсөнд байсан бол?

Философийн түүх (7р хэсэг)

өмнөх – Эмпедокл (МЭӨ 450 он)

•   Демокрит (МЭӨ  420 он)

МЭӨ 450 оны үед Эмпедокл "шороо, ус, гал, салхи гэсэн язгуур махбодууд нийлж холилдсоноор ертөнц бүрэлдэн тогтдог" хэмээн сэтгэв.

Тэндээс, МЭӨ 420-иод онд түүнийг улам зүлгэн төгөлдөржүүлж "Атомын онол" гаргаж ирсэн нь Демокрит (болон түүний багш Левкипп) юм.

Философийн түүх (6р хэсэг)

Өмнөх - Парменид (МЭӨ 500 он)

• Эмпедокл (МЭӨ 450)

МЭӨ 500 оны үед философийн түүхэнд хоёр том суутан төрөв. Хераклит ба Парменид.

Гэвч!

Философийн түүх (5р хэсэг)

Өмнөх - Хэраклит (МЭӨ 550 он)

• Парменид (МЭӨ 500)

- Бүх юмс хувиран өөрчлөгдөнө. Үүрд мөнх үл хувирах оршихуй гэж нэгээхэн ч үгүй.
хэмээн өгүүлсэн Хэраклиттай нэгэн цаг үед.

Философийн түүх бас нэгэн суутныг төрүүлэв.

Философийн түүх (4р хэсэг)

Өмнөх - Пифагор (МЭӨ 550 он)

• Хераклит (МЭӨ 500 он)

Нэг мэдэхнээ...
Гэв гэнэт...
Яагаад ч юм...
Ямар ч шалтгаангүй...

Өөрийгөө ертөнцөд оршин буй болохоо олж анзааран, яах ч учраа мэдэхгүй амьдран бэдрэх хүн төрөлхитөн.

- Энэ, энэ ертөнц... ингэхэд яг юу вэ??

Айдас. Гайхал. Эргэлзээ. Бачуурал...

Философийн түүх (3р хэсэг)

Өмнөх - Анхны философич Талес (МЭӨ 600 он)

• Пифагор (МЭӨ 550 он)

"Үлгэр домог" гэх мухар сүсгээс ангижирсан хүн төрөлхитөн арай гэж өөрийнхөө толгойгоор сэтгэн "Ертөнц гэж юу вэ? Бүх юмсын анхдагч юу вэ?" гэх зэрэг асуулт тавихтайгаа болж ирэв.
Тэгээд, анхны философич Талес байгалийг ажиглаад "Бүх юмсын анхдагч бол ус" гэж сэтгэж. Гэвч, өнгөт орчлонгийн хувьд "Ус л бүх юм" гэж сэтгэх нь учир дутагдалтай.
Ингээд Талесаас хойшхи философичид Талесийн санааг үгүйсгэж,
- Бүх юмсын анхдагч бол "Хязгааргүй ямар нэгэн зүйл" (Анаксимандр. Талесийн шавь)
- Бүх юмс хийн хатуурлаас бий болсон" (Анаксимен. Талесийн шавийн шавь)
гэх зэргээр янз бүрийн санаа дэвшүүлсэн боловч, логик гаргалгаа дутмаг талаараа Талесаас төдийлөн ялгарсангүй.

Философийн түүх (2р хэсэг)

Өмнөх - Философиос өмнө

•   Анхны философич Талес (МЭӨ 600 он)

Ертөнцийг "Үлгэр домог" тайлбарладаг байсан үе урт удаан үргэлжлэв.
Тэр нь ч аргагүй.
Аав нь, ээж нь, өвөө нь, эмээ нь, хажуу айлын ах нь, эргэн тойрны бүх хүмүүс, бүгд үлгэр домогт гүн итгэн автсан юм хойно. Тийм орчинд өсөж бойжсон хүнээс үлгэр домогт эргэлзэх тухай санаа ч төрөхгүй нь лав биз.

- Энэ "Үлгэр домог" гэдэг чинь, манай овог үндэстэн элэнц хуланцаараа итгэж ирсэн зүйл. Үүнд эргэлзэнэ гэдэг чинь өөрийнхөө үүсэл гарал, түүх соёл, удам судраа үгүйсгэж байгаагаас өөрцгүй доромж мунхаг явдал. "Үлгэр домог" худлаа байх ямар ч үндэс байхгүй...

Гэвч...

Философийн түүх (1р хэсэг)

• Философиос өмнө

Өнөөгийн хүн төрөлхитөн болох Хомо сапиенс одоогоос 200,000 жилийн өмнө үүсчээ.

 Тэд оюун ухааныг гартаа оруулж, багаж болон хэл яриа эзэмшин, байгалийн дайснуудаа номхотгосоор, нүд ирмэхийн зуур бүх дэлхийгээр тархав.

Гэвч, оюун ухааныг гартаа оруулсны учир, тэндээс ЗОВЛОН бий болов.

Хязгаараараа амьдар (TED)

Phil "Цэгэн зураг (Pointillism)" зурахдаа чадмаг нэгэн байлаа.

Гэсэн ч олон жилийн турш тасралтгүй цаас цэглэсээр, нэг мэдэх нь ээ гаранд нь салганаа сууж орхижээ.